| dc.description.abstract | U
nt
uk
m
e
nc
a
p
a
i
t
uj
ua
n
p
e
m
be
l
a
j
a
ra
n
d
i
pe
rl
uka
n
pe
ra
ng
ka
t
pe
m
b
e
l
a
j
a
ra
n
y
a
n
g
s
e
s
ua
i
.
P
e
ra
n
g
ka
t
pe
m
be
l
a
j
a
ra
n
a
da
l
a
h
s
e
kum
pu
l
a
n
s
um
be
r
be
l
a
j
a
r
y
a
ng
m
e
m
ung
ki
nka
n
s
i
s
w
a
da
n
g
uru
m
e
l
a
kuk
a
n
ke
g
i
a
t
a
n
pe
m
be
l
a
j
a
ra
n
(H
obri
,2010
:
3
1).
F
a
kt
or
l
a
i
n
y
a
n
g
m
e
ndukun
g
s
ua
t
u
pe
m
be
l
a
j
a
ra
n
a
d
a
l
a
h
t
e
n
a
g
a
pe
ndi
di
k
y
a
i
t
u
g
ur
u.
G
uru
s
e
ba
g
a
i
pe
m
e
g
a
ng
ke
nda
l
i
ke
l
a
s
s
e
ha
rus
n
y
a
m
a
m
pu
m
e
m
bi
m
bi
ng
s
i
s
w
a
unt
uk
m
e
ne
m
uk
a
n
kons
e
p
da
ri
m
a
t
e
r
i
y
a
n
g
di
a
j
a
rka
n
s
e
hi
ng
g
a
s
i
s
w
a
l
e
bi
h
m
e
m
a
ha
m
i
m
a
t
e
ri
t
e
rs
e
but
da
n
p
e
m
be
l
a
j
a
ra
n
d
a
pa
t
b
e
rha
s
i
l
de
ng
a
n
ba
i
k
.
P
e
ne
l
i
t
i
a
n
i
ni
be
rt
u
j
u
a
n
unt
u
k
m
e
nde
s
kri
ps
i
ka
n
ba
g
a
i
m
a
na
pros
e
s
d
a
n
ha
s
i
l
d
a
ri
pe
l
a
ks
a
na
a
n
pe
ng
e
m
ba
ng
a
n
pe
ra
ng
ka
t
pe
m
be
l
a
j
a
ra
n
m
a
t
e
m
a
t
i
ka
be
rb
a
s
i
s
R
e
al
i
s
t
i
c
Mat
he
m
at
i
c
s
E
duc
at
i
on
de
ng
a
n
s
e
t
t
i
ng
koope
r
a
t
i
f
t
i
p
e
T
wo
St
ay
T
wo
St
r
a
y
P
okok
B
a
ha
s
a
n
S
i
s
t
e
m
P
e
rs
a
m
a
a
n
L
i
ni
e
r
D
ua
V
a
ri
a
be
l
K
e
l
a
s
V
I
II
.
M
ode
l
pe
ne
l
i
t
i
a
n
pe
ng
e
m
ba
ng
a
n
y
a
ng
di
guna
ka
n
da
l
a
m
pe
n
e
l
i
t
i
a
n i
ni
a
da
l
a
h
M
ode
l
P
l
om
p
y
a
n
g
t
e
rba
g
i
da
l
a
m
l
i
m
a
f
a
s
e
,
y
a
i
t
u
:
(1)
fa
s
e
i
nv
e
s
t
i
g
a
s
i
a
w
a
l
,
(2)
fa
s
e
de
s
a
i
n,
(3)
fa
s
e
r
e
a
l
i
s
a
s
i
/
kons
t
ruks
i
,
(4)
fa
s
e
t
e
s
,
e
v
a
l
ua
s
i
,
d
a
n
r
e
v
i
s
i
,
da
n
(5)
fa
s
e
i
m
pl
e
m
e
nt
a
s
i
.
D
a
t
a
y
a
ng
di
kum
pul
ka
n
da
n
di
a
na
l
i
s
i
s
da
l
a
m
pe
ne
l
i
t
i
a
n
i
ni
a
da
l
a
h
d
a
t
a
y
a
n
g
di
pe
rol
e
h
da
ri
ha
s
i
l
v
a
l
i
da
s
i
pa
r
a
a
hl
i
da
n
pra
kt
i
s
i
,
a
kt
i
f
i
t
a
s
s
i
s
w
a
da
n
g
uru
da
l
a
m
uj
i
c
oba
pe
ra
ng
ka
t
pe
m
be
l
a
j
a
ra
n,
re
s
pon
s
i
s
w
a
t
e
rha
da
p
p
e
m
be
l
a
j
a
ra
n
d
a
n
p
e
ra
ng
ka
t
pe
m
be
l
a
j
a
r
a
n
(B
uku
S
i
s
w
a
,
L
e
m
ba
r
K
e
rj
a
S
i
s
w
a
,
da
n
T
e
s
H
a
s
i
l
B
e
l
a
j
a
r),
s
e
rt
a
ha
s
i
l
be
l
a
j
a
r
s
i
s
w
a
m
e
l
a
l
ui
t
e
s
ul
a
ng
a
n
ha
ri
a
n.
U
j
i
c
oba
di
l
a
ks
a
na
ka
n
di
ke
l
a
s
V
III
d
S
M
P
N
e
g
e
ri
2
B
e
s
uk
da
l
a
m
dua
k
a
l
i
pe
rt
e
m
ua
n,
s
e
s
ua
i
de
ng
a
n
RP
P
,
s
e
rt
a
s
a
t
u
ka
l
i
pe
rt
e
m
u
a
n unt
uk t
e
s
ha
s
i
l
b
e
l
a
j
a
r.
P
e
ng
e
m
ba
ng
a
n
pe
ra
ng
ka
t
pe
m
be
l
a
j
a
r
a
n
d
a
l
a
m
pe
n
e
l
i
t
i
a
n
i
ni
di
ny
a
t
a
ka
n
b
a
i
k
a
pa
bi
l
a
ha
s
i
l
a
na
l
i
s
i
s
m
a
s
i
ng
m
a
s
i
ng
pe
ra
ng
ka
t
pe
m
be
l
a
j
a
ra
n
d
a
pa
t
d
i
ka
t
e
g
ori
ka
n
ba
i
k.
P
e
ra
ng
ka
t
pe
m
be
l
a
j
a
r
a
n
di
ny
a
t
a
ka
n
ba
i
k
a
pa
bi
l
a
t
e
l
a
h
m
e
m
e
nuhi
kr
i
t
e
r
i
a
v
a
l
i
d
y
a
i
t
u
a
pa
bi
l
a
i
nt
e
rpr
e
s
t
a
s
i
be
s
a
rny
a
koe
fi
s
i
e
n
v
a
l
i
di
t
a
s
m
i
n
i
m
a
l
be
rka
t
e
g
ori
t
i
ngg
i
y
a
i
t
u
l
e
bi
h
da
ri
0,60
,
pra
k
t
i
s
a
p
a
bi
l
a
pe
rs
e
n
t
a
s
e
t
i
ng
ka
t
pe
n
c
a
pa
i
a
n
k
e
m
a
m
pua
n
g
uru
m
e
ng
e
l
ol
a
pe
m
be
l
a
j
a
r
a
n
l
e
bi
h
da
ri
65%
d
a
n
e
f
e
kt
i
f
j
i
ka
pe
rs
e
n
t
a
s
e
s
e
t
i
a
p
j
e
ni
s
a
k
t
i
v
i
t
a
s
s
i
s
w
a
a
da
l
a
h
10%
20%
ke
c
u
a
l
i
j
e
n
i
s
a
kt
i
v
i
t
a
s
y
a
n
g
t
i
da
k
re
l
e
v
a
n
de
ng
a
n
pe
m
b
e
l
a
j
a
r
a
n
a
da
l
a
h
0%
5%,
ba
ny
a
kn
y
a
s
i
s
w
a
y
a
n
g
m
e
m
be
ri
k
a
n
r
e
s
pon
pos
i
t
i
f
l
e
b
i
h
d
a
ri
80%
d
a
ri
j
um
l
a
h
s
ub
j
e
k
y
a
ng
di
uj
i
c
oba
,
da
n
ke
t
unt
a
s
a
n
ha
s
i
l
be
l
a
j
a
r
m
i
ni
m
a
l
80%
s
i
s
w
a
y
a
n
g
m
e
ng
i
kut
i
pe
m
be
l
a
j
a
ra
n
m
a
m
pu
m
a
m
pu
m
e
nc
a
pa
i
m
i
n
i
m
a
l
s
kor
60.
P
e
m
e
nuh
a
n
kri
t
e
ri
a
k
e
v
a
l
i
da
n,
k
e
pra
kt
i
s
a
n,
d
a
n
ke
e
f
e
kt
i
fa
n
da
r
i
pe
r
a
ng
ka
t
pe
m
be
l
a
j
a
r
a
n
y
a
n
g
di
ke
m
ba
ng
ka
n
di
s
a
j
i
ka
n
p
a
d
a
t
a
be
l
b
e
ri
ku
t
:
P
e
m
e
nuha
n kri
t
e
ri
a
ke
v
a
l
i
d
a
n, ke
pra
k
t
i
s
a
n
, da
n ke
e
fe
k
t
i
f
a
n
K
ri
t
e
ri
a
Keterangan
Kevalidan
Koefisien validitas RPP, buku siswa, LKS, dan tes hasil
belajar adalah 0,96; 0,93; 0,96; dan 0,95.
Kepraktisan
Persentase aktifitas guru sebesar pada pertemuan I dan II
adalah 86,1%; 91,7%
Keefektifan
89% siswa mendapat skor lebih dari 60, persentase aktifitas
siswa sebesar 19,3%; 16,7%; 19,8%; 12,0%; 17,2%; 12,0%;
3,1% berturut-turut untuk aktivitas 1 sampai 7, dan lebih
dari 80% siswa memberikan respon positif.
Adapun jenis aktivitas yang diamati dalam penelitian ini adalah :
1 = Mendengarkan penjelasan guru/teman
2 = Bertanya/mengemukakan pendapat kepada guru/teman
3 = Partisipasi dalam mengerjakan LKS yang diberikan
4 = Melakukan kegiatan bertamu/menerima tamu dari kelompok lain
5 = Berpartisipasi dalam diskusi kelas
6 = Menyimpulkan materi yang telah didapat
7 = Aktivitas lain yang tidak relevan dengan pembelajaran | en_US |
